Huidhonger en nog 7 redenen om elkaar vaker aan te raken

door masseur Eric Tielemans

Een arm om je schouder, een aai over je wang, een ontspannende massage, een warme knuffel: het kan deugd doen. Sterker nog, het is van levensbelang.
Aanraking is een primaire behoefte, net als eten en drinken. Mensen zijn nu eenmaal sociale dieren: we hebben elkaar nodig om te overleven. En lichaamscontact zegt soms meer dan woorden. De beste manier om iemand te troosten is je armen om hem of haar heen slaan. En als je je alleen en radeloos voelt, is het soms al voldoende als iemand je hand vastpakt.
De behoefte aan lichamelijke aanraking noemen we huidhonger.  
 
In onze (westerse) maatschappij is aanraken een gevoelsbeleving die steeds zeldzamer wordt. Vanwege culturele en maatschappelijke normen wordt lichamelijke aanraking makkelijk geassocieerd met ongewenste intimiteit.

Toch is aanraking een biologische behoefte. Een tekort aan aanraking leidt tot slechtere kwaliteit van leven; in eerste instantie alleen geestelijk/emotioneel, op den duur zelfs lichamelijk. Een voorbeeld vinden we bij alleenstaande bejaarden. En bewezen is dat kleine kinderen meer risico lopen op ontwikkelingsstoornissen als ze niet genoeg worden geknuffeld, getroost en gewiegd. Hoe komt het dat huidcontact zo'n magisch effect heeft?
 
Als masseur, maar ook als mens, vind ik het vanzelfsprekend om elkaar aan te raken. Vooral bij mensen die angstig, onrustig, verdrietig of eenzaam zijn. 
Ik vind het een prettige manier om iemand te ontmoeten. Om letterlijk te voelen hoe het met die ander gaat. Aangeraakt worden vind ik meestal ook fijn, want het geeft me het gevoel dat ik er mag zijn.
 
Zorgprofessional Marieke Schoenmakers deed onderzoek* naar de betekenissen van aanraken, ongeacht of je zorgverlener bent of naaste. Zij ontdekte 8 universele redenen om elkaar wat vaker aan te raken:

1. Aan aanrakingen worden veel positieve effecten toegeschreven
Bijvoorbeeld pijnvermindering. Wie wrijft er niet direct over de pijnlijke plek als je je gestoten hebt? Bij een kind helpt ‘kusje erop’ vaak al. 
Ook effecten als rust, ontspanning, emotionele ontlading en troost herkennen we allemaal.

2. Aanraken is een vorm van communicatie
Het tastzintuig is namelijk een heel ‘sterk’ zintuig dat lang ‘open’ blijft. Het is soms zelfs een van de weinige mogelijkheden tot contact bij mensen de niet meer kunnen praten. Als mensen niet meer aanspreekbaar zijn, kunnen ze aanrakingen vaak nog wel voelen.

3. Aanraken versterkt de (bestaande of potentiële) relatie
Het is goed voor de onderlinge band tussen mensen. Een oprechte knuffel doet je beseffendat jeniet aleen bent. Er is wel eens uitgerekend (hoe?) dat een mens minimaal 8 knuffels er dag nodig heeft om gezond te blijven.

4. Aanraken biedt veiligheid
Als kleine kinderen bang zijn, kruipen ze weg bij een volwassen persoon, meestal de moeder of vader.

5. Aanraken is ‘hechtingsgedrag’
Bedoeld om de nabijheid van een beschermende volwassene te bewerkstelligen. Wanneer dit mechanisme in de kindertijd goed gewerkt heeft, doordat je ouders er voor je waren, dan blijf je dit de rest van je leven doen. In angstige of verdrietige situaties heb je dan de neiging om anderen op te zoeken. Dit verklaart waarom zieke en oudere mensen je vaak vastpakken of je uitgestoken hand niet meer teruggeven. Ze zoeken letterlijk hulp of houvast.

6. Mensen hebben huidhonger
Dit is de behoefte om aangeraakt te worden. Na baby’s hebben oudere mensen het meeste huidhonger. Dat komt doordat ze zich onveilig voelen door de met de ouderdom gepaard gaande verliezen. Naasten vallen bijvoorbeeld weg. De gezondheid neemt af. En thuis wonen kan niet altijd meer. Juist ouderen worden het minste aangeraakt, doordat steeds meer geliefden overlijden of niet meer zomaar op bezoek kunnen komen. Niet meer aangeraakt worden is voor hen een groot gemis.

7. Bij mensen met dementie kunnen aanrakingen veel goed doen. Ze hebben behoefte aan:
Veiligheid. Alles wat vertrouwd en geliefd is, gaat verloren door problemen met het geheugen.
Contact. Communiceren gaat steeds moeilijker, waardoor ze terugvallen op hun zintuigen, met name op hun tastzin.
Affectief huidcontact. De behoefte aan aanrakingen (huidhonger) neemt toe door het opspelen van vroegkinderlijke verlangens, veroorzaakt door dementie.

8. Met aanrakingen kun je het zogenaamde lichaamsgeheugen aanspreken
Het lichaamsgeheugen is sterker dan het cognitieve geheugen. Alles wat je meemaakt, sla je op in je lijf. In de massagetherapie en haptonomie maken we gebruik van dit fenomeen om trauma's te helpen oplossen.

Er zijn dus genoeg goede redenen om elkaar vaker aan te raken. Ik zou zeggen: stil je huidhonger!

Eric Tielemans, masseur
www.massagelandsmeer.nl

 
* Bron: Marieke Schoenmakers (2013). Aanraken als eerste en als laatste taal. Literatuurstudie naar het aanraken van mensen met dementie door geestelijk verzorgers. Masterthesis Tilburg University.